Z kart historii warszawskiej piłki ręcznej
Odcinek IX – Gwiazdy wielu dyscyplin
Ten odcinek jest inny niż dotychczasowe. Stanowi on swego rodzaju podsumowanie okresu 20-lecia II Rzeczypospolitej oraz pierwszego 10-lecia sportu w Polsce Ludowej, zamykającego niejako pionierski okres polskiej piłki ręcznej.
Kartki z historii warszawskiej piłki ręcznej zgodnie z tytułem poświęcone są w większości wydarzeniom i postaciom związanym z tą dyscypliną i stolicą. W kilku przypadkach jednak ma miejsce odstąpienie od tej zasady, w odniesieniu do postaci związanych z piłką ręczną – szkoda, że czasami to tylko kontakt krótkotrwały – ale osiągnięcia w innych dyscyplinach upoważniają do zaprezentowania tych postaci w tych opracowaniach.
Takie związki z pewnością łączyły inne wielkie postaci polskiego i warszawskiego sportu.
Wypada rozpocząć od gwiazdy pierwszej wielkości.
Halina Konopacka
Jak ta pierwsza wielka dama polskiego sportu mówi sama o sobie swój pierwszy kontakt ze sportem zawdzięcza ….. narciarstwu. Chcąc wziąć udział w kursie jazdy na nartach zapisała się w 1924 roku do Akademickiego Związku Sportowego.
Już wiosną 1925 roku na stadionie Agrykoli zetknęła się z lekkoatletyką, w której zanotowała największy swój osobisty sukces sportowy, a Polsce przyniosła największą historyczną chwałę sportową. Ale nie tylko. W 1928 roku w Amsterdamie zdobyła pierwszy dla odrodzonej Polski złoty medal olimpijski, w Jej koronnej dyscyplinie – rzucie dyskiem, poprawiając ówczesny rekord olimpijski..
Już wcześniej na pierwszej Olimpiadzie Kobiet w 1926 roku w Goeteborgu zdobyła również złoty medal, ustanawiając przy tym rekord świata. Po raz drugi złoty medal na Światowych Igrzyskach Kobiet zdobyła w Pradze w 1930 roku.
Lekkoatletyka nie była jedyną uprawianą przez nią dyscypliną sportową, była bowiem zadeklarowaną zwolenniczką wszelkiej wszechstronności jako zawodniczka warszawskiego AZS-u uprawiała również hazenę, koszykówkę, wioślarstwo, pływanie oraz narciarstwo.
Największe sukcesy odnosiła oczywiście w lekkiej atletyce zdobywając łącznie 27 tytułów mistrzyni Polski oraz ustanawiając 23 rekordy Polski. Swoje sukcesy poza swoją koronną konkurencją – rzucie dyskiem, odnosiła w tak różnych konkurencjach jak: pchnięcie kulą, skok wzwyż, 3-boju i 5-boju oraz w biegach sztafetowych 4 x 75 m (tak, tak była taka konkurencja) oraz 4 x 100 m i 4 x 200 m.
Z powodzeniem grała też w tenisa, na kortach Warsaw Tenis Lawn Tennis Club, zlokalizowanego na terenie obiektu Agrykoli, będąc chętnie zapraszaną również do gier podwójnych. Była między innymi partnerką w mikście znanego przedwojennego mistrza tenisowego Czesława Spychały.
Po zakończeniu kariery sportowej zapisała również piękną kartę społeczno-obywatelską. Będąc małżonką ówczesnego ministra skarbu Ignacego Matuszewskiego czynnie brała udział w zabezpieczeniu państwowych zasobów (75 ton!!!) polskiego złota, będąc nawet kierowcą jednej z ciężarówek wiozących ten cenny skarb i bezpiecznego wyekspediowania go z Polski najpierw do Francji a który później trafił do Anglii, chroniąc nasz państwowy majątek przed grabieżą przez najeźdźców po wybuchu II wojny światowej.
Za swą życiową postawę została uhonorowana najwyższym polskim odznaczeniem Orderem Orła Białego, przyznanego jej pośmiertnie w roku 2018.
Zawodniczki AZS Warszawa
W latach przedwojennych, a także w pierwszych powojennych latach zawodniczki AZS-u Warszawa tworzyły bardzo liczną grupę, której członkinie z powodzeniem uprawiały co najmniej dwie, a nierzadko trzy z istniejących gier zespołowych – i nie tylko.
W hazenę, a później w piłkę ręczną grały liczne zawodniczki AZS-u Warszawa. Wśród nich spotykamy zawodniczki, których nazwiska pojawiały się już w poprzednich odcinkach, a które dla barw akademickich zdobywały poza medalami w piłce ręcznej również tytuły mistrzowskie i medale w innych dyscyplinach.
Takimi multimedalistkami w hazenie/piłce ręcznej, koszykówce i siatkówce, mającymi na swoim koncie tytuły mistrzyń Polski w dwóch, a nawet trzech grach zespołowych były m.in.:
Irena Brzustowska-Prószyńska (Pruszyńska)
J. Bąkowska-Weissowa
H. Bruszkiewiczówna
Barbara Cegielska
Aleksandra Englisch (późniejsza małżonka trenera Zygmunta Krzyżanowskiego)
Wanda Gąsiorowska
Irena Kamecka
Edyta Holfeier-Kozłowska
Irena Jaśnikowska-Sadowska
Wanda Kasperkówna
St. Kasperkówna (późniejsza małżonka Władysława Twardo)
Barbara Stefańska-Olszewska
Zdzisława Wiszniewska-Bednarkowa
Helena Woynarowska
wreszcie w późniejszym okresie
Maria Kwaśniewska-Maleszewska
Zofia Wardzyńska-Wojewódzka
Krystyna Hajec-Wleciał
Romualda Gruszczyńska-Olesiewicz
Z kronikarskiego obowiązku należy podkreślić, że znaczna liczba z tych zawodniczek większość sukcesów – zarówno klubowych, jak i reprezentacyjnych – osiągnęła w pozostałych grach zespołowych.
Dla przykładu siatkarki AZS-u Warszawa tylko przed wojną tytuł Mistrza Polski zdobywały aż 9 razy, tylko raz ustępując HKS-owi Łódź (Harcerski Klub Sportowy).
Zaś w całej swojej historii tytuł ten warszawskie akademiczki (AZS + AZS AWF) zdobywały 32 medale Mistrzostw Polski, z tego po 11 razy tytuły mistrzowskie.
Podobnie koszykarki warszawskiego AZS-u mają na swoim koncie łącznie 6 tytułów MP, a łącznie z AZS AWF-em (od 1953 roku) 14 tytułów.
Ciekawostką może być fakt, że w latach 1948, 1949, 1951 i 1952 tytuł Mistrzyń Polski w koszykówce powędrował wraz z niektórymi zawodniczkami do warszawskiej Spójni, której zawodniczki z kolei na przełomie lat 40-tych i 50-tych, zdobyły też 5 medali Mistrzostw Polski w siatkówce (bez tytułu).
Z przedstawionej powyżej listy zawodniczek AZS-u Mistrzostwo Polski w 1930 roku zdobyły w hazenie: Barbara Cegielska, Zdzisława Wiszniewska oraz Helena Woynarowska.
W tym samym roku Mistrzostwo Polski w koszykówce zdobyły dwie z tych zawodniczek: Barbara Cegielska oraz Zdzisława Wiszniewska.
Trzeba powiedzieć, że dwie z wymienionych powyżej zawodniczek: Barbara Cegielska oraz Zdzisława Wiszniewska oraz Irena Kamecka w 1934 roku również zdobyły Mistrzostwo Polski w hazenie ale …… w barwach KS IKP Łódź.
Przy okazji warto zidentyfikować akronim tego znanego łódzkiego klubu w okresie międzywojennym. To zakładowy klub fabryki I.K. Poznański. Zabudowania tej fabryki po odrestaurowaniu stanowią od 2006 roku CH Manufaktura
Poza tytułami w hazenie klub ten miał na swoim koncie trzy tytuły mistrzowskie w koszykówce kobiet, a także dwukrotnie tytuł drużynowego Mistrza Polski w boksie, mając w swoim składzie m.in. Henryka Chmielewskiego, Mistrza Europy w boksie z 1937 roku, jednego z najwybitniejszych polskich bokserów w historii,
W pierwszych dwóch międzypaństwowych meczach reprezentacji Polski wystąpiły dwie reprezentantki AZS-u Warszawa, z zespołu Mistrzyń Polski z 1930 roku: Gorazdowska oraz Grotowska.
Natomiast w dwóch kolejnych międzypaństwowych meczach reprezentacji Polski – w rozegranym w 1934 roku w Jugosławii zaszczytu występu dostąpiły ( z listy powyżej):
Barbara Stefańska w bramce oraz Barbara Cegielska i Zdzisława Wiszniewska,
a w rewanżowym meczu rok później w Warszawie ponownie wystąpiły Barbara Stefańska oraz Zdzisława Wiszniewska.
Jeszcze ciekawiej przedstawia się reprezentacja Polski w koszykówce, która dwukrotnie – w latach 1935 i 1937 zdobyły Akademickie Mistrzostwo Świata (w imprezie będącej odpowiednikiem dzisiejszej Uniwersjady). W skład tych zespołów wchodziły:
1935 – Brzustowska, Cegielska, Holfeierówna, Jaśnikowska, Wiszniewska i Woynarowska oraz Malczykówna;
1937 – Bąkowska, Bruszkiewiczówna, Brzustowska, Gąsiorowska, Jaśnikowska, Wiszniewska i Woynarowska oraz Wardyńska i Batiukówna;
Jak widać większość tych zespołów tworzyły zawodniczki, które były również czołowymi hazenistkami nie tylko AZS-u, ale również reprezentacji i to w koszykówce.
Równie ciekawe jest porównanie mistrzowskiego zespołu AZS-u w koszykówce pań z 1947 roku, który tworzyły Bąkowska-Weissowa, Kwaśniewska-Maleszewska, Pruszyńska, Englisch i Kasperkówna, z zespołem wicemistrza Polski piłkarek ręcznych z 1946 roku, w skład którego wchodziły: Bąkowska, Englisch, Jaźnicka, Kamecka, Kasperkówna, Kwaśniewska-Koźmińska, Twardo, Winnicka.
Jak widać pierwsza piątka zespołu koszykarskiego Mistrza Polski to także zawodniczki podstawowego składu piłkarek ręcznych.
Wielkie sukcesy we wszystkich trzech grach zespołowych odnosiła Aleksandra Englisch (później Krzyżanowska – małżonka trenera reprezentacji Polski – zespołu Wicemistrzyń Świata z 1952 roku Zygmunta Krzyżanowskiego).
Była podstawową zawodniczką w zespołach:
– reprezentacji Polski w siatkówce (Wicemistrzostwo Świata 1952, wicemistrzostwo Europy 1950, 1951 oraz brązowy medal 1949), w której wystąpiła 48 razy (1948 – 1952);
– klubowych zespołów: AZS Warszawa – MP w roku 1947 i 1948 oraz Spójni Warszawa – wicemistrzostwo Polski 1952.
Jedna z czołowych koszykarek i piłkarek ręcznych AZS-u Edyta Holfeier-Kozłowska poza sukcesami osiągniętymi w barwach akademickich, zdobyła również wraz z drużyną SKS-u Warszawa pierwszy po wojnie tytuł Mistrza Polski w 7-osobowej piłce ręcznej kobiet w roku 1949.
Warto jednak zaprezentować też inne z wymienionych powyżej zawodniczek i ich związków również z innymi dyscyplinami i klubami, którym wypada poświęcić więcej miejsca.
Helena Woynarowska
Niezwykle ciekawą osobowością była Helena Woynarowska. Poza medalami mistrzostw Polski w hazenie i piłce ręcznej zdobywała także medale mistrzostw Polski w koszykówce, w której była też reprezentantką Polski.
Wraz z koleżankami z drużyny zdobyła w 1935 i 1937 roku akademickie mistrzostwo świata w koszykówce.
Przede wszystkim należy podziwiać jej osiągnięcia w lekkiej atletyce, w której w latach 1924 – 1933 zdobyła 27 medali Mistrzostw Polski w tym 6 złotych, w następujących konkurencjach:
– bieg na 60 m i 100 m,
– w sztafetach 4 x 75 m, 4 x 100 m i 4 x 200 m
– oraz w rzucie oszczepem.
Listę konkurencji, w których zdobywała medale uzupełniają:
bieg na 250 m, skok wzwyż, 3-bój, 5-bój
Była też rekordzistką Polski w biegach na 100 i 200 m oraz w skoku wzwyż.
Zofia Wardyńska-Wojewódzka
Kiedy mówi się o tej postaci bardziej ma się na myśli jej talent i osiągnięcia uzyskane w siatkówce. Warto jednak przypomnieć jej związki z innymi grami zespołowymi – w tym także z piłką ręczną mimo, iż w tej dyscyplinie nie miała na swoim koncie tak znaczących sukcesów jak w dwóch pozostałych, a przede wszystkim w siatkówce, od której wypada rozpocząć.
59 razy, w latach 1948 – 1954 wystąpiła w reprezentacji Polski, w której debiutowała podobnie jak i zespół reprezentacyjny w lutym 1948 roku w Warszawie z Czechosłowacją.
Biorąc pod uwagę liczbę kontaktów międzynarodowych w tamtych latach już było to sukcesem i świadczyło o klasie sportowej.
Zdobyła z reprezentacją brązowy medal mistrzostw Europy w 1949 roku, wicemistrzostwo Europy w 1950 i 1951 oraz wicemistrzostwo świata w 1952, co było największym sukcesem polskiej, żeńskiej siatkówki na arenie międzynarodowej aż do czasów zespołu dwukrotnych złotych medalistek Mistrzostw Europy (nie zapominając o brązowych medalach olimpijskich w 1964 roku w Tokio oraz w 1968 roku w Meksyku), a polskiej siatkówki w ogóle, aż do czasów reprezentacji Jerzego Huberta Wagnera.
Biorąc pod uwagę słabość polskiego sportu w latach 40-tych i na początku 50-tych, sukces reprezentacji siatkarek jest nie do przecenienia.
W pierwszej szóstce zespołu, który wywalczył wicemistrzostwo świata znalazło się klika przedstawicielek z powyższej listy, będących bohaterkami tego odcinka. Z przedstawicielek Warszawy były to poza Zofią Wojewódzką, Aleksandra Englisch, Krystyna Hajecówna oraz
Halina Tomaszewska. W tym podstawowym zespole debiutowała też Danuta Jośko (później zawodniczka Legii Warszawa bardziej znana pod nazwiskiem Żochowska).
Po raz ostatni w narodowych barwach ta doskonała zawodniczka wystąpiła w maju 1954 roku w spotkaniu z Bułgarią.
Jakby tego było mało Zofia Wojewódzka przedtem zdobyła z reprezentacją Polski brązowy medal Mistrzostw Europy w koszykówce w 1938 roku. W tej dyscyplinie była 23-krotną reprezentantką Polski w latach 1937 – 1950.
Zofia Wojewódzka zdobyła też wielokrotnie klubowe tytuły Mistrza Polski:
AZS Warszawa – w siatkówce: 1938, 1939
SKS – KS Spójnia Warszawa w koszykówce (1948, 1949 oraz 1952). W 1952 roku zdobyła też w barwach warszawskiej Spójni mistrzostwo Polski w piłce ręcznej
Ponadto w koszykówce, siatkówce oraz piłce ręcznej zdobyła wiele kolejnych miejsc na podium, z zespołami warszawskich klubów: AZS-u, SKS-u i Spójni.
Po zakończeniu kariery była trenerem siatkówki w warszawskich klubach – Drukarzu, Maratonie i Skrze. Wspaniałe osiągnięcia.
Krystyna Hajec-Wleciał
W trakcie przygotowywania tego odcinka życie napisało własny scenariusz. Na stronie „Strefa siatkówki” pojawiła się wiadomość, która zastępuje inne komentarze, stąd też jest ona przytoczona tutaj in extenso (niemal w całości).
13 sierpnia, cztery dni przed swoimi dziewięćdziesiątymi urodzinami, zmarła Krystyna Hajec-Wleciał, jedna z najwybitniejszych zawodniczek w historii polskiej siatkówki.
W reprezentacji kraju w latach 1951-1963 rozegrała 147 meczów, w tym 131 oficjalnych. W 1952 roku została wicemistrzynią świata, a w 1956 i 1962 roku brązową medalistką czempionatu globu. Była trzykrotną medalistką mistrzostw Europy – srebrną z 1951 oraz brązową z 1955 i 1958 roku.
Krystyna Hajec-Wleciał była wychowanką Spójni Grudziądz, a następnie grała w AZS-ie AWF Warszawa, z którym zdobyła dziesięć tytułów mistrzyni Polski – 1952, 1955, 1956, 1957, 1958, 1960, 1962, 1963, 1964, 1965 i dwa wicemistrzyni – 1959, 1961. Okazjonalnie występowała także w drużynie piłki ręcznej 11-osobowej, zdobywając z nią mistrzostwo Polski w 1953 roku.
Po zakończeniu kariery zawodniczej pracowała jako trener i z żeńską drużyną AZS-u AWF Warszawa zdobyła wicemistrzostwo – 1973 i 1975 i brązowy medal mistrzostw Polski – 1974. W 2013 roku jej nazwisko zostało wpisane w Alei Gwiazd Siatkówki w Miliczu.
źródło: pzps.pl
nadesłał: Bianka Sawoniuk
Zaszczytem jest umieścić nazwisko tej znakomitej sportsmenki i trenerki wśród gwiazd wpisanych również do grona Mistrzyń Polski w piłce ręcznej.
Maria Kwaśniewska-Maleszewska
Kariera sportowa tej wspaniałej postaci rozpoczęła się w Łodzi. W latach 1927–1938 reprezentowała ŁKS Łódź, z którym to klubem zdobyła Mistrzostwo Polski w pierwszych rozgrywkach w hazenie 1929 roku, a następnie w roku 1933.
Broniła również barw HKS Łódź, DKS Łódź, a od 1939 roku AZS Warszawa, zdobywając w jego barwach tytuł Mistrza Polski w koszykówce w 1947 roku i wicemistrzostwo Polski w piłce ręcznej w 1946 roku.
Największym jednak Jej sportowym sukcesem było zdobycie brązowego medalu olimpijskiego w rzucie oszczepem podczas Igrzysk Olimpijskich w Berlinie z rezultatem 41,80 m., gdzie poza wynikiem sportowym wsławiła się godną i odważną postawą w trakcie dekoracji w trakcie której doszło do bezpośredniego spotkania z Hitlerem, który osobiście honorował zawodniczki tej dyscypliny, spodziewając się wygranej swoich rodaczek. Reprezentowała też Polskę na Mistrzostwach Europy w lekkiej atletyce również po wojnie – Oslo 1946 r.
Była wielokrotną mistrzynią Polski w różnych konkurencjach lekkoatletycznych:
- rzut oszczepem: 1931, 1935, 1936, 1939, 1946
- skok w dal: 1930
- pięciobój: 1934, 1935, 1936
- trójbój: 1931, 1934, 1935, 1936
Zdobyła również brązowy medal w koszykówce na III Światowych Igrzyskach Kobiet w Pradze w 1930 roku. Była reprezentantką Polski w tej dyscyplinie w ośmiu meczach w 1930 i 1947 r.
Znalazła się też wśród dziesięciu najlepszych sportowców Polski wybranych w Plebiscycie Przeglądu Sportowego w olimpijskim 1936 roku.
W czasie II wojny światowej brała czynny udział w ruchu oporu. Po zakończeniu kariery zawodniczej została działaczką polskiego i międzynarodowego ruchu olimpijskiego. Ponad 30 lat w latach 1947–1979 była członkiem zarządu PZLA.
Była uhonorowana wieloma wysokimi odznaczeniami państwowymi i w ruchu olimpijskim oraz tak równie cennymi i wyjątkowymi jak: Kalos Kagathos – medal przyznawany wybitnym sportowcom, którzy osiągnęli znaczące sukcesy również poza sportem .
Została też udekorowana Orderem Ecce Homo, przyznawanym ludziom, którzy wbrew wszelkim przeciwnościom, poprzez konsekwentną działalność dają świadectwo bezinteresownej miłości bliźniego.
Jej gwiazda – jako jedynej przedstawicielki piłki ręcznej (chociaż uhonorowano jej zasługi wyłącznie w lekkiej atletyce) – widnieje w Złotym Kręgu GLORIA OPTIMIS Wybitnych Osobowości Sportu Polskiego na terenie warszawskiej AWF.
Niezwykła to postać.
Mirosława Zakrzewska-Kotula
Gwiazdy wielu dyscyplin można odnaleźć nie tylko w stolicy i warszawskim AZS-e. Takim przykładem jest Mirosława Zakrzewska (później Zakrzewska-Kotula).
To kolejna z postaci w plejadzie gwiazd polskiej siatkówki, jednocześnie zawodniczek, które zdobywały – i to niejednokrotnie – tytuł Mistrza Polski zarówno w piłce ręcznej, jak i siatkówce. To pierwsza z łodzianek – ale nie ostatnia tutaj prezentowana.
W siatkówce była prawdziwą mistrzynią, pełniąc również etatowo zaszczytną funkcję kapitana reprezentacji Polski i oczywiście zespołu klubowego.
W reprezentacji Polski debiutowała – jak większość zawodniczek zespołu Wicemistrzyń Świata w pierwszym w historii występów tej drużyny meczu międzypaństwowym 1948 z Czechosłowacją. Poza wicemistrzostwem świata w 1952, zdobyła również wicemistrzostwo Europy w 1950 oraz brązowe medale mistrzostw Europy w 1949, 1955 i 1958. Wystąpiła też na mistrzostwach świata w 1960, w których wraz z reprezentacją była bliska zdobycia medalu (czwarte miejsce). Ostatni raz w biało-czerwonych barwach wystąpiła w roku 1961 w spotkaniu z Czechosłowacją. Łącznie w reprezentacji zagrała 112 razy.
Była trzykrotną mistrzynią Polski (1949, 1950 z Chemią Łódź, później jeszcze w 1959 r. z Wisłą Kraków), oraz kilkukrotnie medale Mistrzostw Polski w różnych klubach. Zakończyła karierę w roku 1966 w Starcie Gdynia, gdzie pełniła też funkcję trenera.
Jedna z najwybitniejszych postaci w historii polskiej siatkówki.
14 razy wystąpiła w reprezentacji Polski seniorek w koszykówce, m.in. na mistrzostwach Europy w 1952 (5 miejsce).
W piłce ręcznej zdobywała 3-krotnie Mistrzostwo Polski z łódzkimi zespołami: Chemii 1949 oraz Unii 1951 i 1952.
W Plebiscycie Przeglądu Sportowego w 1952 (Wicemistrzostwo Świata w siatkówce) zajęła wysokie 4 czwarte miejsce, tuż za trzema medalistami olimpijskimi (Chychła, Antkiewicz, Kocerka).
Poza sukcesem sportowym reprezentacji Polski mistrzowskiej imprezy uznana została za gwiazdę i ulubienicę moskiewskiej publiczności, która śledziła występy siatkarek w liczbie kilkudziesięciu tysięcy obecnych na stadionie, dorównując popularnością niekwestionowanej, miejscowej gwieździe tamtych czasów Aleksandrze Czudinie (m.in. 2-krotnej medalistce olimpijskiej w skoku w dal i wzwyż z Helsinek 1952).
Jadwiga Wajsówna
Łódź w okresie przedwojennym i w pierwszych latach powojennych stanowiła podstawową siłę w polskim sporcie kobiecym, zdobywając seryjnie tytuły w grach zespołowych, a ich popisową konkurencją była najpierw hazena a później 7-osobowa piłka ręczna.
Z czasem rolę tę przejęła Warszawa, chociaż w piłce ręcznej stolica nie osiągnęła już tak spektakularnych sukcesów, jak łodzianki.
Za to pozostałe gry zespołowe siatkówkę i koszykówkę zdominowały warszawianki.
Również spektakularna rywalizacja trwała na boisku lekkoatletycznym. Olimpijskim medalom Haliny Konopackiej i reprezentującej Warszawiankę Stanisławy Walasiewiczówny, Łódź przeciwstawiła medale Marii Maleszewskiej i Jadwigi Wajsówny. O pierwszej z tych wspaniałych sportsmenek powyżej, natomiast pora przedstawić drugą z mistrzyń boiska lekkoatletycznego.
Swoją karierę sportową Jadwiga Wajsówna rozpoczęła w Sokole Pabianice (1926 – 1936) skąd pochodziła, następnie poprzez Borutę Zgierz (1937 – 1939) trafiła po wojnie do Łodzi, gdzie najpierw w latach 1945 – 1948 reprezentowała barwy Dziewiarskiego Klubu Sportowego (DKS), a następnie w latach 1949 – 1958 Łódzkiego Klubu Sportowego (ŁKS).
Największe sukcesy odnosiła w lekkiej atletyce, a jej koronną konkurencję, w której zdobyła dwa medale olimpijskie był rzut dyskiem:
– brązowy w 1932 roku w Los Angeles
– srebrny w 1936 roku w Berlinie, z wynikiem 46,22 m poprawiając własny rekord Polski, który został pobity dopiero 20 lat później.
Wcześniej zwyciężyła w IV Światowych Igrzyskach kobiet w Londynie. 8-krotnie też ustanawiała rekord świata i jako pierwsza kobieta na świecie przekroczyła 40 metrów.
Jak widać godnie kontynuowała sukcesy pierwszej polskiej mistrzyni olimpijskiej Haliny Konopackiej.
Po wojnie w 1948 roku w Londynie była po raz trzeci na Igrzyskach Olimpijskich, będąc o krok od medalu, zajmując ostatecznie IV miejsce.
W 1946 roku zdobyła brązowy medal na Mistrzostwach Europy w 1946 roku w Oslo.
Osiągnęła również wiele sukcesów krajowych, będąc wielokrotną mistrzynią Polski w lekkiej atletyce, w tym 10-krotną mistrzynią w rzucie dyskiem:
- rzut dyskiem: 1932, 1933, 1934, 1935, 1936, 1937, 1945, 1946, 1947, 1948
- pchnięcie kulą: 1934, 1935, 1936, 1937, 1945, 1947
- skok wzwyż: 1933, 1935, 1936
- skok w dal z miejsca: 1936, 1937
6-krotnie była też lekkiej atletyce wicemistrzynią Polski.
5-krotnie była klasyfikowana w pierwszej dziesiątce Plebiscytu Przeglądu Sportowego na najlepszych sportowców Polski, co podkreśla miarę jej sukcesów sportowych.
w 1932 – 3 miejsce
w 1933 i 1934 – 2 miejsce
w 1936 – 4 miejsce
w 1948 – 3 . miejsce
Była wreszcie 2-krotną Laureatką Wielkiej Honorowej Nagrody Sportowej (1934 i 1936).
W piłce ręcznej Jadwiga Wajsówna nie osiągnęła tak znaczących sukcesów. Nie znalazły się na jej koncie tytuły mistrzowskie. Zespół jej klubu DKS Łódź był natomiast brązowym medalistą Mistrzostw Polski w Piłce Ręcznej 7-osobowej w1947 roku a Jadwiga Wajsówna stanowiła jego silny punkt ….. w bramce.
Cieszyć może sam fakt zainteresowania tej świetnej sportsmenki dyscypliną piłki ręcznej, i jak można sądzić, chęć pomocy klubowym koleżankom w zespole, który tylko raz wpisał się na listę medalistek Mistrzostw Polski, kontynuując sukcesy łódzkiej piłki ręcznej, ale dzięki temu nie można pominąć tej postaci i jej związków z piłką ręczną.
Jadwiga Głażewska
Jedna z najwybitniejszych przedstawicielek Łodzi. Ma chyba zdobyte tytuły Mistrza Polski w największej liczbie dyscyplin. Zdobywała je w czterech różnych dyscyplinach sportu:
hazenie i piłce ręcznej, a ponadto w koszykówce, lekkiej atletyce i łyżwiarstwie szybkim na lodzie. W tej pierwszej i ostatniej dyscyplinie była prawdziwą arcymistrzynią, określana również pionierką kobiecego sportu w Łodzi.
Reprezentowała kilka łódzkich klubów: ŁKS (1929 – 1933), IKP (1934 – 1939), Zryw (1946 – 1948), Związkowiec (1949 – 1950), Ogniwo (1951 – 1954), Spójnia (1955).
Zdobyła 8 tytułów Mistrza Polski w hazenie w latach1929 – 1938, w barwach ŁKS-u oraz IKP dodając do tego po wojnie 2 tytuły MP w piłce ręcznej w barwach Zrywu, w latach: 1946 wyprzedzając warszawski AZS oraz w 1947.
W koszykówce tytuł Mistrza Polski wywalczyła z IKP w roku 1939 oraz w 1946 z TUR-em. Ponadto w obu tych grach zespołowych zdobyła wręcz niezliczoną ilość medali.
Wystąpiła w dwóch meczach międzypaństwowych w hazenie z Jugosławią, w 1934 roku oraz w 1935, zdobywając 4 bramki, będąc silnym punktem reprezentacji, która w tych dwóch spotkaniach zdobyła łącznie 6 bramek.
W latach 1938 – 1948 siedem razy wystąpiła w reprezentacji Polski w koszykówce, z którą w 1938 roku zdobyła brązowy medal na Mistrzostwach Europy.
W latach przedwojennych zdobyła dwukrotnie tytuł Mistrza Polski w sztafecie 4 x 100 m w 1938 roku, a w roku 1939 w rzucie dyskiem. Karierę lekkoatletyczną rozpoczynała wcześniej od medali w biegach: przełajowym (1932) i 800 m (1933).
W 1948 roku zaczyna się pasmo sukcesów w zupełnie odmiennej od poprzednich dyscyplin sportowych – łyżwiarstwie szybkim na lodzie. Jej nazwisko pojawia się od tego roku na listach Mistrzostw Polski z jedną przerwą aż do roku 1954. Zdobywa w tym czasie 16 medali w tym 12 tytułów Mistrzyni Polski w wieloboju i na dystansach. W latach 1949 oraz 1950 zdobywała tytuł absolutnej Mistrzyni Polski, wygrywając na wszystkich dystansach oraz w wieloboju. Taka sztuka udawała się tylko niewielu łyżwiarkom w historii.
W 1950 roku reprezentowała Polskę na Mistrzostwach Świata w wieloboju łyżwiarskim, zajmując 17 lokatę.
Pierwszy tytuł Mistrzyni Polski w hazenie zdobyła jako 15-latka, zaś ostatni medal Mistrzostw Polski w łyżwiarstwie zdobyła jako blisko 40-latka. Niebywała kariera, niebywale wszechstronna sportsmenka.
Po zakończeniu kariery sportowej kontynuowała swój kontakt ze sportem w roli trenerki łyżwiarstwa szybkiego w łódzkich klubach.
Romualda Gruszczyńska- Olesiewicz
Ta wspaniała zawodniczka zamyka naszą galerię gwiazd wielu dyscyplin.
Przez całą swoją sportową karierę związana była z biało-zielonymi barwami AZS-u oraz od momentu połączenia AZS AWF-u Warszawa. Z pewnością byłą jedną z najwybitniejszych reprezentantek warszawskich akademiczek.
Występowała we wszystkich trzech grach zespołowych Jej czasów, we wszystkich zdobywając tytuły Mistrza Polski:
– w koszykówce – 1950, 1953, 1954, 1955, 1956, 1958, 1960, 1961, 1962;
– w siatkówce – 1952;
– w piłce ręcznej – 1953.
Ponadto kilkakrotnie zdobywała inne miejsca na podium Mistrzostw Polski.
We wszystkich tych trzech dyscyplinach występowała w reprezentacji Polski:
– w koszykówce – 109 razy, biorąc trzy razy w Mistrzostwach Europy 1950, 1956 1958, wieńcząc swoją karierę występem na Mistrzostwach Świata w 1959 roku, gdzie została wybrana najlepszą zawodniczką tej imprezy;
– w siatkówce – 27 razy, występując dwukrotnie na Mistrzostwach Europy, zdobywając brązowy medal w 1949 roku oraz srebrny w roku 1950;
– w piłce ręcznej 11-osobowej, wystąpiła 2 razy w pierwszych meczach polskiej reprezentacji, zapisując się w historii tej dyscypliny zdobyciem pierwszej bramki dla reprezentacji.
W ocenie wielu fachowców była wybitną zawodniczką w koszykówce, ale wszechstronność i walory wielkiej sprawności nie tylko fizycznej pozwoliły jej odnosić sukcesy we wszystkich grach zespołowych.
Ponieważ coraz trudniej Jej było pogodzić uprawianie wszystkich z tych gier, ta wspaniała zawodniczka postanowiła poświęcić się jednej wybranej grze, wybierając koszykówkę, stając się jedną z najwybitniejszych zawodniczek, światowego formatu, czego dowodem są Jej osiągnięcia indywidualne.
Łącznie w latach 1950–1962 wystąpiła 109 razy w reprezentacji Polski, będąc przez wiele lat kapitanem tej drużyny i zdobywając dla niej 1667 punktów.
Została rekordzistką Mistrzostw Europy w koszykówce w ilości zdobytych punktów. Podczas meczu z reprezentacją Austrii w 1956 roku zdobyła 52 punkty.
Podobny rekord odnotowała w spotkaniu ligowym ze Spójnią Kielce, zdobywając ponad 60 punktów.
Dziennikarz „Przeglądu Sportowego” – najwybitniejszy i niekwestionowany spec od koszykówki Łukasz Jedlewski tak ocenia Jej umiejętności:
„Była talentem wielkiej miary. Niezwykle sprawna, uzdolniona ruchowo. Dzięki pracy (bo mieszkała prawie w hali bielańskiej uczelni) osiągnęła wysoki poziom umiejętności technicznych. Robiła z piłką, co chciała. Miała świetny drybling, wejścia. Jako jedna z pierwszych zaczęła rzucać w wyskoku z dwóch rąk. Pierwsza wykonywała dwutakt ze zmianą kierunku, gubiąc po drodze bezbronne rywalki. W zeszłym roku minęło 60 lat od mistrzostw świata w Moskwie, kiedy Polkę uznano za koszykarkę numer 1”.
A oto ocena innego dziennikarza, tym razem radzieckiego przytoczona przez Redaktora Łukasza Jedlewskiego:
„Warto przytoczyć opinię komentatora najważniejszej radzieckiej gazety „Sowietskij Sport” po dwóch meczach Pucharu Europy między AZS-AWF, a Dynamem. Mimo iż kryły ją momentami dwie, a nawet trzy rywalki, nasza snajperka rzuciła 36 i 31 punktów. „Niech koszykarki Dynama i AZS nie mają mi za złe, że reportaż będzie poświęcony wyłącznie jednej zawodniczce – Romualdzie Olesiewicz. Jeśli mieliście kiedyś okazję oglądać na estradzie wszechstronnego muzyka, który z jednakowym mistrzostwem gra na saksofonie, skrzypcach i akordeonie, pojmiecie, w czym tkwi sekret wielkości kapitana polskiej drużyny. Opanowała absolutnie wszystko i wszystko wykonuje wyśmienicie. Gdy przyjmiemy tak popularną dziś terminologię kosmiczną, można nazwać Olesiewicz jasno świecącym słońcem, wokół którego krążą po różnych orbitach satelity – koleżanki”.
Do tych dwóch obszernych opinii należy wypada jeszcze zaprezentować inne głosy.
„Wspaniała Olesiewicz przyćmiewa partnerki” – (Sekretarz Generalny Międzynarodowej Federacji Koszykówki William Jones). „Kapitanka reprezentacji Polski posiadła wszelkie umiejętności taktyczno-techniczne” – (jeden z zagranicznych trenerów obserwujących Mistrzostwa Europy). Najwyższa światowa klasa – (zgodna opinia europejskich fachowców). Te słowa można napotkać w tekście „Sputnik” Łukasza Jedlewskiego w „Pół wieku AZS 1908-1958”.
Z pewnością każdy sportowiec marzyłby o takiej opinii o sobie. Jak widać z powyższych tekstów pojawiło się nowe nazwisko ich bohaterki – Olesiewicz, bowiem Romualda Gruszczyńska w międzyczasie wyszła za mąż za trenera Zygmunta Olesiewicza, tworząc najbardziej chyba znane nie tylko w Polsce koszykarskie małżeństwo.
Rodzinne tradycje kontynuowała bratanica Romualdy Gruszczyńskiej-Olesiewicz, córka brata Romualdy Marka i koleżanki z reprezentacji i klubu Haliny Beyer-Gruszczyńskiej – Katarzyny Gruszczyńskiej-Dulnik, znanej i również wybitnej zawodniczki warszawskiej Polonii i reprezentacji Polski, z którą zdobyła w Katowicach Mistrzostwo Europy 1999.
Zamykając w tym miejscu galerię gwiazd być może nie zostały uwzględnione wszystkie postaci, które na to zasługują. Zapewne nie zostały też przytoczone wszystkie osiągnięcia, sukcesy i fakty.. Jeśli czytelnik poczuje niedosyt wypada za to z góry przeprosić.
JOT.A
Źródła:
Robert Gawkowski – Encyklopedia klubów sportowych Warszawy i jej najbliższych okolic w latach 1918 – 39
Łukasz Jedlewski – Roma ze znanej rodziny – w nr 7 dodatku „Przegląd Sportowy Historia”.
Jan Korczak-Mleczko – Sto wydarzeń na 100-lecie piłki ręcznej w Polsce
Maria Rotkiewicz – AZS-AWF Warszawa 1949 – 2009
Sport akademicki w relacjach i wspomnieniach – Wybór i opracowanie Ryszard Wryk
Kolegium: Wojciech Szkiela, Bogdan Tuszyński, Zygmunt Weiss – Pół wieku Akademickiego Związku Sportowego
Album wydany z okazji 80 rocznicy Polskiego Związku Łyżwiarstwa Szybkiego Redakcja – Jacek Żemantowski przy współpracy Kazimierza Kowalczyka i Leszka Ułasiewicza
Praca zbiorowa pod redakcją Kajetana Hądzelka i Krzysztofa Zuchory – Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie 1929/1930 – 2009/2010 KSIĘGA PAMIĄTKOWA
Sebastian Glica – etnolog, kustosz w Muzeum Miasta Łodzi, kierownik Oddziału Sportu i Turystyki MMŁ. Autor wystaw i publikacji o historii łódzkiego sportu – Od bieżni lekkoatletycznej do łyżwiarskiego toru. Jadwiga Głażewska – w MIASTO Ł
Przegląd Sportowy nr 75 z 08.09.1952 r.
Wikipedia: w hasło IKP Łódź
Wikipedia: w hasło „Klub Sportowy Spójnia Warszawa”
Wikipedia: w hasło „Jadwiga Głażewska”
Wikipedia: w hasło „Romualda Gruszczyńska-Olesiewicz”
Wikipedia: w hasło „Maria Kwaśniewska”
Wikipedia: w hasło „Zofia Wardyńska-Wojewódzka”
Wikipedia: w hasło „Maria Zakrzewska-Kotula”
Wikipedia: w hasło „Fabryka Izraela Poznańskiego”