Z kart historii warszawskiej piłki ręcznej
Odcinek X – Asy wielu dyscyplin
Poprzedni odcinek był poświęcony zawodniczkom, określonym jako gwiazdy wielu dyscyplin i to miano było w pełni upoważnione. Wśród panów takich wybitnych postaci związanych z piłką ręczną czy szczypiorniakiem – ta nazwa chyba jest bardziej trafna w odniesieniu do tych pionierskich czasów – nie odnajdujemy. Niemniej jednak przynajmniej kilka z tych postaci zasługuje na uznanie i podziw.
Wacław Kuchar
Taką postacią był pierwszy z omawianych tu bohaterów, ale mimo iż uprawiał wiele dyscyplin sportu osiągając w niektórych z nich najwyższe mistrzostwo w Polsce, to w kręgu Jego bliższych zainteresowań szczypiorniak się nie znalazł. Można z całym przekonaniem powiedzieć – a szkoda.
Kiedy w 1918 roku rodziła się polska piłka ręczna na ziemiach polskich istniały już inne dyscypliny i organizacje sportowe. Najstarszym rodowodem legitymuje się wioślarstwo a także kolarstwo, natomiast z gier sportowych piłka nożna, która najbardziej dogodne warunki rozwoju miała na terenie dawnego zaboru austriackiego. Tam też powstały pierwsze polskie kluby piłkarskie, a miastem uchodzącym za kolebkę tej dyscypliny był Lwów, mimo iż kilka innych miast przypisuje sobie to prawo – w tym królewski Kraków.
Lwów miał szczęście nie tylko do klubowego pierwszeństwa, ale także do „posiadania” takiego fenomenu jak Wacław Kuchar.
Fenomen tej rangi był tylko jeden w historii polskiego sportu. Był przede wszystkim po odzyskaniu niepodległości pewnym, etatowym reprezentantem Polski w piłce nożnej, ale także reprezentantem: w lekkiej atletyce, łyżwiarstwie szybkim i hokeju na lodzie. Jak widać z powodzeniem uprawiał zarówno sporty letnie jak i zimowe.
Ogółem sukcesy sportowe święcił w 9 dyscyplinach sportowych!!!
Był 25-krotnym reprezentantem Polski w piłce nożnej, 4-krotnym Mistrzem Polski w barwach Pogoni Lwów, a także królem strzelców Mistrzostw Polski (jeszcze przed utworzeniem ligi). W barwach Pogoni Lwów rozegrał ponad 1000 spotkań! I zdobył ponad 1000 bramek. Był wreszcie olimpijczykiem na Igrzyskach Olimpijskich w 1924 roku w Paryżu, jako członek reprezentacji Polski w piłce nożnej.
Ma na swoim koncie 9 tytułów mistrza Polski w lekkiej atletyce, a tytuły te zdobywał w tak różnych konkurencjach jak: w biegu na 800 m, w biegu na 110 i 400 m przez płotki, w skoku wzwyż i trójskoku oraz 10-boju. To pokazuje jak wszechstronnym był sportowcem. Był wielokrotnym rekordzistą Polski, a także uczestnikiem Mistrzostw Europy w lekkiej atletyce.
Dwa razy brał udział jako reprezentant Polski w Mistrzostwach Europy w hokeju na lodzie, zdobywając w Budapeszcie w 1929 roku tytuł wicemistrzowski. W hokejowej reprezentacji Polski wystąpił 9 razy (jak widać liczba 9 często pojawia się w jego sportowym życiorysie). Ze swoim klubem Pogonią Lwów zdobył też tytuł Mistrza Polski w tej dyscyplinie.
Do jego sportowych osiągnięć należy dopisać również 22 tytuły mistrza Polski w łyżwiarstwie szybkim na lodzie.
Z powodzeniem uprawiał też takie dyscypliny jak: tenis i tenis stołowy, łucznictwo a nawet boks oraz pływanie różnymi stylami, któremu nie mogąc poświęcić więcej czasu, nie uczestniczył w zawodach w tej dyscyplinie.
Po zakończeniu kariery sportowej został znanym i cenionym sędzią piłki nożnej i hokeja oraz trenerem piłki nożnej.
Wacław Kuchar zdominował pierwszą edycję Plebiscytu „Przeglądu Sportowego” na najlepszego polskiego sportowca. 94 procent głosujących umieściło go na pierwszym miejscu. Do dziś jest jednym z zaledwie trzech piłkarzy, którzy wygrywali Plebiscyt „PS” – obok Zbigniewa Bońka i Roberta Lewandowskiego.
Wszystkie dokonania tego fenomenalnego sportowca w pełni uprawniają do nadania mu miana „Sportowca Renesansu”, jaki przyznał mu dziennikarz „Przeglądu Sportowego” redaktor Marcin Stus.
Nie udało się ustalić związków Wacława Kuchara ze szczypiorniakiem, brak jest źródeł dokumentujących uprawianie tej dyscypliny – a może jednak miało to miejsce?
Podobnie jak w przypadku pań interdyscyplinarnymi umiejętnościami popisywali się przede wszystkim ich koledzy akademiccy zarówno sprzed wojny, jak i w okresie powojennym. Panowie w wielu przypadkach musieli wykazać się dodatkowymi umiejętnościami w czasach wojennej zawieruchy oraz Powstania Warszawskiego. Często były to osiągnięcia najwyższych lotów, często za najwyższą cenę.
Zawodnicy AZS Warszawa
Galerię asów otwiera Władysław Twardo. To wyjątkowa postać warszawskiego AZS-u i polskiej piłki ręcznej, ale nie tylko tej dyscypliny. Chociaż uprawiał 7 dyscyplin sportu, to nigdy nie zagrał w 7-kę. Czasy Jego sportowej kariery przypadły bowiem na czasy, kiedy grano przede wszystkim w 11-osobowego szczypiorniaka.
W tej dyscyplinie miał zaszczyt wystąpić w dwóch ostatnich przed wojną meczach reprezentacji Polski, z Węgrami w Warszawie oraz ze Szwecją w Królewskiej Hucie (Chorzowie), zdobywając po jednej bramce w każdym z tych spotkań. Pełnił też w tych meczach funkcję kapitana.
Z zespołem warszawskiego AZS-u zdobywał tytuł Wicemistrza Polski w roku 1938 oraz brązowy medal w 1939 roku, będąc również jego kapitanem.
Rozwój Jego kariery zahamowała wojna, która nie zahamowała jednak Jego potrzeby walki, kiedy walkę sportową zastąpiła konieczność walki zbrojnej.
Najlepiej charakterystykę tej postaci w okresie wojny zaprezentuje biogram jej poświęcony przez autora monografii z okazji jubileuszów polskiej piłki ręcznej Władysława Zieleśkiewicza:
…w czasie wojny działacz konspiracyjny w ZWZ i Armii Krajowej, od czerwca 1940 członek „Polski Niepodległej”, dowódca plutonu 116 Armii Krajowej…
Wracając do siedmiu dyscyplin sportowych uprawianych przez Władysława Twardo należy w kolejności wymienić przede wszystkim hokej na lodzie, w której to dyscyplinie również występował w reprezentacji Polski oraz z zespołem AZS-u Warszawa zdobywał tytuł Mistrza Polski.
Poza tym triumfy święcił w siatkówce i koszykówce, uprawiał zaś jeszcze piłkę nożną, lekkoatletykę oraz tenis stołowy.
Na tym jednak nie zakończył się Jego udział w życiu sportowym. Jeszcze przed wojną zdobył uprawnienia sędziego międzynarodowego z koszykówce (1939), natomiast w 1961 roku sędziego międzynarodowego w piłce ręcznej. Był też znanym sędzią siatkówki.
W latach 1949 – 1950 był trenerem i kierownikiem zespołów piłki ręcznej i koszykówki AZS-u Warszawa, Aktywnie działał w połączonych polskich związkach gier zespołowych – koszykówki, siatkówki i piłki ręcznej (patrz odcinki 5 – 8). A swoją działalność kontynuował aż do roku 1980.
W 1984 roku Władysław Twardo został uhonorowany Diamentową Odznaką ZPRP nr 3, jako pierwszy z laureatów indywidualnych w Polsce.
Wirszyłło, Słyk i Twardo to późniejsi Wicemistrzowie Polski w piłce ręcznej z roku 1938 i brązowi medaliści ostatnich, przedwojennych Mistrzostw Polski z 1939 roku.
Słyk i Twardo wystąpili w dwóch ostatnich meczach reprezentacji Polski w 1939 roku.
AZS Warszawa był klubem wyjątkowym nie tylko na gruncie warszawskim, ale na sportowej mapie Polski. Chyba żaden klub w Polsce nie miał tak dużej liczby sekcji, których zawodniczki i zawodnicy odgrywali – może poza piłką nożną – liczącą się rolę w Polsce, a w niektórych wręcz czołową.
Jeśli już – trzymając się umownego podziału – w którym cezurą za sprawą piłki ręcznej wyznaczony został rok 1956 – reprezentanci AZS-u Warszawa zdobywali wielokrotnie tytuły Mistrzów Polski oraz miejsca na podium m.in:
– w hokeju na lodzie
– w judo
– w koszykówce kobiet
– w koszykówce mężczyzn
– w lekkiej atletyce (dziesiątki tytułów, medali i rekordów Polski)
– w piłce ręcznej kobiet (I< II< III) i mężczyzn (II<III)
– w pływaniu
– w podnoszeniu ciężarów
– w siatkówce kobiet
– w siatkówce mężczyzn
– w skokach do wody
– w szermierce
– w wioślarstwie
– w zapasach
AZS Warszawa budował swoją sławę licznymi sukcesami, nić więc dziwnego, że do tego klubu chętnie wstępowali przedstawiciele różnych dyscyplin, a kto raz zaraził się bakcylem sportu próbował swoich sił w wielu dyscyplinach. W ówczesnym świecie sportu nie było jeszcze tak posuniętej specjalizacji, jak w latach późniejszych. Tak więc osoby obydwu płci mogły realizować swoje uzdolnienia i chęci różnokierunkowo, osiągając sukcesy w wielu dyscyplinach sportu.
W poprzednim odcinku przedstawione zostały niezwykłe panie, w tym odcinku zaprezentowani są panowie – których zarówno liczba, jak i skala sukcesów są bez porównania mniejsze, jednak w pełni zasługują oni na przypomnienie.
Na przykładzie mężczyzn omawiany okres można wyraźnie podzielić na przed i po wojnie.
Większość przedwojennych zawodników w sposób naturalny zakończyła czynne uprawianie sportu na wysokim poziomie wraz z wybuchem wojny. Kariery i niejednokrotnie życie wojna przerwała w sposób gwałtowny.
Warto przedstawić fragmenty życiorysów i sportowych dokonań niektórych z tych postaci.
Podobnie jak w przypadku pań największa liczba męskiej części sportowców to zawodnicy gier zespołowych, łączących występy (i sukcesy) w dwóch, a nawet trzech dyscyplinach. Już prezentacja pierwszego z wyróżnionych przedstawicieli piłki ręcznej o tym świadczy. Kolejni na liście to Wicemistrzowie i brązowi medaliści Mistrzostw Polski z lat 1938 i 1939, reprezentanci AZS Warszawa:
Władysław Twardo – reprezentant Polski (2 bramki), zawodnik i sędzia siatkówki
Henryk Kowalski – reprezentant Polski (7 bramek) tytuł wicemistrzowski w Akademickich Mistrzostwach Świata z lat 1935 i 1937
Zdzisław Kopeć – reprezentant Polski (bramkarz)
Jarosław Kotowski – reprezentant Polski
Andrzej Kulesza – reprezentant Polski
Stanisław Kurowski – reprezentant Polski
Henryk Słyk – reprezentant Polski
Witold Szeremeta – Mistrz Warszawy w siatkówce
Igor Tepicyn – Mistrz Warszawy w siatkówce
Romuald Wirszyłło – Mistrz Polski w siatkówce 1930, 1934, 1935, pięciokrotnie zdobywał w latach 30-ych srebrne medale Mistrzostw Polski w siatkówce.
Jak widać, w składzie medalistów Mistrzostw Polski w piłce ręcznej ważną rolę odgrywali również zawodnicy związani z inną grą zespołową – siatkówką, w której ci zawodnicy odegrali niebagatelną rolę.
Wojna spowodowała niemal całkowitą zmianę warty w składzie szczypiornistów, a także siatkarzy. W czasie Powstania Warszawskiego śmiercią żołnierza już w szóstym dniu walk poległ Henryk Kowalski – podchorąży „Hak”, jeszcze przed powstaniem aktywnie działał w konspiracji, zdobywając jednocześnie wiedzę lekarską.
W powstaniu uczestniczył też Igor Tepicyn, który jako powstaniec nie przeżył obozu koncentracyjnego.
O działalności konspiracyjnej Władysława Twardo wspomniano powyżej.
Piękną, wojenną kartę zapisał Romuald Wirszyłło, uczestnik wojny obronnej 1939, a następnie w czasie okupacji działacz konspiracyjny, powstaniec warszawski o pseudonimie „Wiktor” i specjalnością sapera
Uważany za „ojca” polskiej siatkówki, współtwórca Międzynarodowej Federacji Siatkówki. Po wojnie trener zespołów klubowych AZS-u oraz reprezentacyjnych zarówno kobiet, jak i mężczyzn.
Aktywny, wieloletni działacz zarówno polskich struktur związkowych, w czasach ich największych przemian, omawianych w poprzednich odcinkach.
Na przełomie lat 40-tych i 50-tych – w latach 1946 – 1953 aktywnie działał w strukturach organizacyjnych Międzynarodowej Piłki Siatkowej FIVB
Lata wojny spowodowały istotne zmiany wśród sportowej rodziny nie tylko warszawskiego AZS-u. Nastąpiła istotna zmiana warty.
W składzie Wicemistrzów Polski zespołu AZS Warszawa pojawiły się całkiem nowe nazwiska – tym razem koszykarzy, tworzących niemal w komplecie zespół Mistrzów Polski w koszykówce z 1947 roku, który wcześniej wywalczył w 1946 roku – podobnie jak szczypiorniści tytuł wicemistrzowski.
Ze starej gwardii szczypiornistów pozostał Henryk Słyk, natomiast nową siłę stanowili:
– Bohdan Bartosiewicz –
– Władysław Drzewosowski
– Henryk Jaźnicki
– Władysław Maleszewski
– Bolesław Popiołek
– Tadeusz Ulatowski
Jak pokazała historia większość z tego składu zapisała piękną kartę czy to w polskiej koszykówce, czy w sporcie akademickim, czy wreszcie w charakterze trenerów, i nauczycieli akademickich.
Bohdan Bartosiewicz – 40 występów w reprezentacji Polski w koszykówce, brązowy medalista Mistrzostw Europy w koszykówce w 1939 roku, 10 spotkań w reprezentacji Polski w siatkówce, Mistrz Polski z 1946 roku w siatkówce ze Społem Warszawa oraz w latach 1947 i 1949 z AZS-em Warszawa.
Jako trener zdobył z Polonią Warszawa tytuł wicemistrzowski oraz dwa brązowe medale w Mistrzostwach Polski Kobiet w koszykówce.
Henryk Jaźnicki – poza tytułem Mistrza Polski w koszykówce wystąpił na Mistrzostwach Europy w tej dyscyplinie w 1947 roku. Poza tym podobnie jak Bohdan Bartosiewicz trzykrotnie zdobył Mistrzostwo Polski w siatkówce.
Jako jeden z nielicznych w grupie zawodników uprawiających gry zespołowe był również piłkarzem nożnym i to piłkarzem wybitnym. Był czołowym zawodnikiem warszawskiej Polonii, zarówno przed wojną, jak i po wojnie. W historii polskiej piłki nożnej zapisał się zdobyciem ostatniej bramki w piłkarskiej ekstraklasie na kilka sekund przed zakończeniem meczu Polonii Warszawa z Pogonią Lwów, który się odbył 20 sierpnia 1939 roku, dającej Polonii wygraną 2:1. Dostąpił też zaszczytu gry w reprezentacji Polski i to w pamiętnym, wygranym meczu z Węgrami rozegranym 27 sierpnia, tuż przed wybuchem wojny, o którym była mowa w III odcinku „Czas wielkiej burzy”.
W zespole warszawskiej Polonii, w której w latach 1938 – 1952 rozegrał ponad 100 spotkań i zdobył 45 bramek, z czego 34 w Lidze.
Żołnierz kampanii wrześniowej. W czasie wojny był więźniem na Pawiaku, a następnie obozów Sachsenhausen i Mauthausen-Gusen.
Władysław Maleszewski – 15 występów w reprezentacji Polski w koszykówce. Uczestnik Mistrzostw Europy. Poza tytułem Mistrza Polski w koszykówce w 1947 zdobył również tytuł mistrzowski z YMCA Łódź oraz tytuł Mistrz Polski w siatkówce w 1946 roku ze Społem Warszawa.
Po zakończeniu kariery sportowej święcił niezwykle owocną karierę trenerską.
Największe uznanie przyniosły mu sukcesy z reprezentacją Polski m.in. 5 miejsce na Mistrzostwach Europy 1955, a następnie seryjne tytuły Mistrza Polski:
z Polonią Warszawa – 1959
z Legią Warszawa – 1960, 1961, 1963 i 1966
Był także kierownikiem reprezentacji Polski, która zdobyła srebrny medal na pamiętnych Mistrzostwach Europy we Wrocławiu w 1963 roku.
Bolesław Popiołek – to drugi z piłkarzy warszawskiej Polonii, której barw bronił w latach 1949 – 1952 występując w 54 meczach i zdobywając 15 bramek.
Tadeusz Ulatowski– 25 występów w reprezentacji Polski w koszykówce. Uczestnik Mistrzostw Europy. Poza tytułem Mistrza Polski w koszykówce w 1947 zdobył również tytuł mistrzowski z YMCA Łódź 1948 oraz wicemistrza w roku 1949.
Po zakończeniu kariery sportowej zainicjował bardzo udaną karierę trenera, z której najważniejsze to:
Mistrzostwo Polski 1956 i 1957 oraz wicemistrzostwo 1953 i 1958;
Trener męskiej reprezentacji Polski w koszykówce oraz żeńskiej (z Florianem Grzechowiakiem), która zdobyła V miejsce na Mistrzostwach Europy
W okresie późniejszym pełnił przez blisko ćwierć wieku (1964 – 1988) zaszczytne funkcje m.in. w Polskim Komitecie Olimpijskim, którego w latach 1980 – 1988 był Wiceprezesem.
Przez wiele lat związany był z warszawską Akademią Wychowania Fizycznego, której w latach 1971 – 1974 i 1981 – 1987 był Rektorem.
Posiadał tytuł Doktora honoris causa dwóch uczelni: AWF we Wrocławiu (1998) i Gdańska (2009). W 2008 roku został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.
Niezwykle wybitna postać również poza boiskiem, niezwykłe osiągnięcia i wyróżnienia.
Ciekawie wypadnie porównanie fotografii zespołu szczypiornistów AZS-u, zamieszczonego w Odcinku V – Lata czterdzieste z zamieszczonym poniżej.
Związki piłki ręcznej z koszykówką miały już bardzo udany alians w przypadku kobiet, co zostało przedstawione w poprzednim odcinku, nie zawsze jednak miało to tak udany finał jak w przedstawionych dwóch ostatnich przypadkach.
Pora zaprezentować tym razem przykład i postaci spoza warszawskiej piłki ręcznej, tym razem wśród mężczyzn.
W latach 30-tych, w rywalizacji męskiego 11-osobowego szczypiorniaka przeważnie wiodącą rolę odgrywały kluby śląskie, do której sporadycznie włączały się zespoły z innych liczących się regionów, do których zaliczały się przede wszystkim Kraków, Łódź, Poznań czy Warszawa.
W połowie lat 30-ych silny zespół zbudował KPW Poznań. Co prawda tytuł w latach 1935 oraz 1936 wywalczyły jeszcze zespoły śląskie – Pogoń Katowice i Azoty Chorzów, ale tytuł wicemistrzowski oraz brązowy medal KPW zapowiadał kolejne sukcesy tego klubu. Tak się wkrótce stało bowiem KS KPW (Kolejowe Przysposobienie Wojskowe) w latach 1937 i 1938 zdobył Mistrzostwo Polski. Swój sukces zawdzięczał przede wszystkim … koszykarzom, którzy byli wówczas również najlepsi w Polsce.
Tymi koszykarzami byli reprezentanci Polski: Florian Grzechowiak, Zdzisław Kasprzak, Ewaryst Łój czy Janusz Patrzykont. Jakby tego było mało w składzie znajdowali się jeszcze: reprezentacyjny bramkarz w 11-ce Konrad Tomiak oraz Franciszek Szymura.
Wszystkim tym postaciom warto poświęcić więcej miejsca.
Zdzisław Kasprzak
Największe sukcesy i to w aż trzech dyscyplinach osiągnął w okresie międzywojennym.
Swoją karierę sportową rozpoczął w legendarnej drużynie Harcerskiego Klubu Sportowego „Czarna Trzynastka” Poznań w koszykówce, w której wraz z kolegami zdobył w pierwszych w historii Mistrzostwach Polski w tej dyscyplinie tytuł mistrzowski.
Od 1930 roku występował w AZS-e Poznań, w którego barwach zdobył tytuł mistrzowski w latach 1930 i 1931.
Następnie zaś od roku 1933 reprezentował inny poznański zespół KPW, z którym również wywalczył tytuł Mistrza Polski w latach 1935 i 1939.
Z tym też klubem zdobył w piłce ręcznej kolejno:
– srebrny medal 1935;
– brązowy medal 1936;
– Mistrzostwo Polski 1937;
– Mistrzostwo Polski 1938.
Był również reprezentantem Polski w koszykówce i piłce ręcznej.
Z reprezentacją koszykarzy zanotował znacznie większe sukcesy. Wystąpił m.in. na Olimpiadzie 1936 w Berlinie, zajmując z drużyną IV miejsce. Natomiast w Mistrzostwach Europy wystąpił trzykrotnie, zdobywając w 1939 roku w Kownie brązowy medal.
W piłce ręcznej wystąpił w reprezentacji Polski na I Mistrzostwach Świata w 11-ce, w których nasza reprezentacja uplasowała się na 7 miejscu, a Zdzisław Kasprzak zagrał we wszystkich trzech meczach.
Uprawiał również – chociaż bez większych osiągnięć – siatkówkę (w zespole KPW).
Z sukcesami uprawiał natomiast wioślarstwo, w barwach Klubu Wioślarskiego 04 Poznań, dla którego to klubu zdobył 4 razy tytuły Mistrza Polski w ósemce w latach 1929 – 1932 oraz 2 razy tytuł mistrzowski w czwórce bez sternika w latach 1930 – 1931.
W roku 1929 zdobył brązowy medal w ósemce na Mistrzostwach Europy w 1929 roku w Bydgoszczy.
Według niektórych źródeł zdobył również srebrny medal w czwórce bez sternika, ale inne ze źródeł przypisują ten medal jego bratu Zbigniewowi.
Swoją karierę sportową kontynuował – i to z powodzeniem również po wojnie.
Występował wówczas w barwach KKS Poznań (Kolejowym Klubie Sportowym, później Kolejarz Poznań), reaktywowanym na bazie KPW, który w późniejszych czasach przekształcił się ostatecznie w Lecha Poznań.
W 1946 roku zdobył z tym klubem jeszcze jeden tytuł Mistrza Polski w piłce ręcznej w roku 1946 (przed AZS-em Warszawa) oraz wicemistrzostwo w roku 1947.
Podobny sukces osiągnął w koszykówce w 1946 roku zdobywając tytuł mistrzowski, a w kolejnych latach odpowiednio:
– 1947 – brązowy medal;
– 1948 – srebrny medal;
– 1949 – Mistrzostwo Polski;
– 1950 – srebrny medal
W 1946 wystąpił jeszcze na Mistrzostwach Europy w koszykówce, czym zakończył swoje występy w reprezentacji Polski, w której wystąpił łącznie w 33 meczach.
W 1950 roku zakończył karierę sportową, trwającą 22 lata.
Wielka chwała należna tej postaci.
Właściwym byłoby tu użycie liczby mnogiej, bowiem, jednak w większości pozostałych sukcesów partycypowali wszyscy, uzupełnieni Zenonem Różyckim, tworząc słynną „Wielką Piątkę KPW”, oczywiście koszykarską, nie mając przez wiele lat w Polsce konkurencji.
W uzupełnieniu – Zenon Różycki niestety nie wystąpił na Mistrzostwach Europy 1939, z których zrezygnował – wg jednych źródeł z powodu egzaminów kończących studia, wg innych z powodu nie uzyskania urlopu. Z piłką ręczną miał luźniejsze związki – tylko raz zdobył medal Mistrzostw Polski, zdobywając w barwach KPW. tytuł wicemistrzowski w 1935 roku. Karierę rozpoczął w AZS-e Poznań, do którego powrócił po okresie gry w KPW
Janusz Patrzykont
Janusz Patrzykont mimo iż członkowie „Wielkiej Piątki” byli niemal rówieśnikami zyskał miano Ojca poznańskiej koszykówki. Był koszykarzem AZS Poznań. Czasowo również został wypożyczony do „Czarnej Trzynastki” Poznań, z którą zdobył brązowy medal MP w 1929 roku.
Kontynuował swoją karierę w poznańskim AZS-e (3 tytuły MP 1930 – 1932), a następnie w KPW (2 tytuły MP 1935 i 1939 oraz 1946). Łącznie 6 tytułów w tej dyscyplinie.
Olimpijczyk 1936 w Berlinie oraz uczestnik Mistrzostw Europy 1937. Niestety nie wystąpił z powodu kontuzji w reprezentacji, która zdobyła brązowy medal ME w 1939 roku.
Mistrz Polski w piłce ręcznej 1937 i 1938 oraz 1946 (KPW);
Mistrz Polski w wioślarstwie 1935 (KW – 04);
Mistrz Polski w hokeju na lodzie 1934 (AZS).
W piłce ręcznej uczestnik Mistrzostw Świata 1938 w 11-ce. 4 razy wystąpił w narodowej reprezentacji w latach 1937 – 1938.
W wieku 35 lat zakończył swoje występy na arenach sportowych zostając trenerem koszykówki, zdobywając 6-krotnie Mistrzostwo Polski oraz 7 innych miejsc na podium.
Wśród Jego wychowanków można między innymi znaleźć takie nazwiska jak: Henryk Beyer, Mieczysław Fęglerski, Wiktor Haglauer, Stanisław Olejniczak, Marian Pawelczak, Włodzimierz Pudelewicz, Dariusz Świerczewski, czy wreszcie najbardziej znani – Mieczysław Łopatka oraz Jerzy Młynarczyk.
W 1952 roku pełnił funkcję delegata i trenera obserwatora Polskiego Związku Koszykówki na Olimpiadzie w Helsinkach.
Ponadto jako trener reprezentacji Polski kobiet uczestniczył w 1962 na Mistrzostwach Europy, zajmując z prowadzonym przez siebie zespołem VI miejsce.
Za swe osiągnięcia uhonorowany został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Złotym Krzyżem Zasługi.
Florian Grzechowiak
Jego sportowa kariera potoczyła się nieco inaczej niż dwójki wyżej wymienionych kolegów. Karierę sportową też rozpoczął w 1928 roku, ale w Warcie Poznań. Nie miał też wspólnych sukcesów w biało-zielonych barwach poznańskiego AZS-u.
Dołączył do pozostałych kolegów w 1934 roku w KPW i już do końca kariery sportowej, a także trenerskiej pozostał jego członkiem – z uwzględnieniem zmian nazwy i zmian organizacyjnych, jakie ten klub przechodził.
Wystąpił na Olimpiadzie 1936 w Berlinie, zajmując z drużyną koszykarzy IV miejsce. Natomiast w Mistrzostwach Europy wystąpił trzykrotnie, zdobywając w 1939 roku w Kownie brązowy medal.
W piłce ręcznej wystąpił w reprezentacji Polski na I Mistrzostwach Świata w 11-ce, w których nasza reprezentacja uplasowała się na 7 miejscu i zagrał we wszystkich trzech meczach. Ogółem zaliczył 4 występy w reprezentacyjnej 11-ce z zaliczoną jedną bramką. Należy jednak podkreślić, że kroniki nie odnotowały zdobyczy bramkowych nawet na imprezie tej rangi co Mistrzostwa Świata. Stąd być może brak zdobytych bramek na koncie innych bohaterów tego odcinka. Takie to były czasy.
W koszykówce był 5-krotnym Mistrzem Polski (1935, 1939, 1946, 1949 i 1951), oraz 3-krotnym wicemistrzem (1937, 1948 i 1950). Wszystkie te sukcesy osiągnął w barwach KPW Poznań.
Za swe sportowe osiągnięcia został uhonorowany tytułem Zasłużonego Mistrza Sportu, jako pierwszy przedstawiciel tej dyscypliny.
Te dwie dyscypliny nie wyczerpywały jego sportowych zainteresowań. Z zamiłowaniem uprawiał także wyczynowo ping ponga – jak wówczas nazywano tenis stołowy, zdobywając kilkakrotnie zarówno indywidualnie, jak i w drużynie mistrzostwo okręgowe.
Największe sukcesy trenerskie oczywiście w koszykówce – osiągnął z zespołami kobiet. Najpierw z zespołem KKS Poznań (wcześniej KPW – później Lech) zdobył dwukrotnie tytuł Wicemistrza Polski w latach 1955 – 1956, aby wreszcie w 1957 roku osiągnąć pełny sukces i Mistrzostwo Polski.
Został też trenerem żeńskiej reprezentacji Polski. W latach 1952, 1956,1960 prowadził reprezentację narodową na Mistrzostwach Europy.
Ewaryst Łój
Pięciokrotny reprezentant Polski w piłce ręcznej. Oczywiście jak pozostała trójka w 11-ce. To ostatni z omawianej tu szerzej wielkiej czwórki, ale mający na koncie najwięcej występów w reprezentacji Polski. Niestety również na jego koncie nie odnotowano zdobyczy bramkowych.
Z zespołem KPW zdobył dwukrotnie tytuł Mistrza Polski w piłce ręcznej (1937 – 1938) oraz wicemistrzostwo (1935) i brązowy medal 1936.
Był też pięciokrotnym Mistrzem Polski w koszykówce podobnie jak koledzy w latach: 1935, 1939, 1946, 1949 i 1951 i trzykrotnym wicemistrzem 1937, 1948 i 1950, oczywiście z zespołem KPW.
Olimpijczyk z Berlina 1936 i brązowy medalista Mistrzostw Europy z Kowna 1939. Dodatkowo ciekawostką zapewne jest fakt, że wśród medalistów tej pamiętnej imprezy jest wymieniany wcześniej reprezentant warszawskiego AZS-u Bohdan Bartosiewicz, natomiast zespół prowadził Walenty Kłyszejko, przez wiele lat związany z warszawskim AZS-em i uczelnią.
Dodatkowo ciekawostką zapewne jest fakt, że wśród medalistów tej pamiętnej imprezy jest wymieniany wcześniej reprezentant warszawskiego AZS-u Bohdan Bartosiewicz, natomiast zespół prowadził Walenty Kłyszejko, przez wiele lat związany z warszawskim AZS-em i warszawską uczelnią. Walenty Kłyszejko prowadził także naszą reprezentację na Olimpiadzie w Berlinie.
Franciszek Szymura
To wyjątkowa postać w kronikach poznańskiej i polskiej piłki ręcznej. Był bowiem – jedynym przedstawicielem tej dyscypliny, będąc bokserem przynajmniej europejskiej, żeby nie powiedzieć światowej klasy. Podobnie zresztą można przyjąć to stwierdzenie w odniesieniu do koszykówki. Dyscypliny te uprawiał również z powodzeniem jego brat Stanisław.
W reprezentacji Polski Franciszek Szymura wystąpił tylko jeden raz, ale tytuł Mistrza Polski zdobył w barwach KPW trzykrotnie, podobnie jak w koszykówce. Miał na swoim koncie również występy w reprezentacji Polski w koszykówce, uczestnicząc między innymi w Mistrzostwach Europy w 1946 roku.
Największe sukcesy święcił oczywiście w boksie. Olimpijczyk z Londynu 1948, czterokrotny uczestnik Mistrzostw Europy, w których dwa razy zdobył tytuł wicemistrzowski w latach 1937 w Mediolanie oraz 1939 w Dublinie, w istotny sposób przyczyniając się do zdobycia przez Polskę Pucharu Narodów, czyli zwycięstwa w klasyfikacji drużynowej.
Swoją sportową klasę jako boksera potwierdził dziewięcioma tytułami indywidualnego Mistrza Polski w latach: 1935, 1936, 1937, 1939, 1946, 1947, 1948, 1949 i 1950.
Wówczas było to rekordowe osiągnięcie, poprawione dopiero w połowie lat 60-tych przez innego legendarnego boksera – Zbigniewa Pietrzykowskiego, nota bene – również wagi półciężkiej, który ten tytuł zdobył 11 razy.
Franciszek Szymura, który w koszykówce i piłce ręcznej był zawodnikiem KPW, w boksie występował najpierw w Warcie Poznań (1935 – 1948), w latach międzywojennych chyba najsilniejszym klubem bokserskim w Polsce. Na zakończenie swojej kariery przeniósł się do Warszawy, gdzie występował w Gwardii Warszawa (1949 – 1951).
W barwach tych klubów 6 razy zdobywał drużynowe Mistrzostwo Polski:
– w Warcie Poznań 1935, 1936, 1937, 1938, 1939;
– w Gwardii Warszawa 1950
Ma na swoim koncie 30 występów w reprezentacji Polski w meczach międzypaństwowych, która to forma zawodów w dzisiejszych czasach niemal nie istnieje. W tych 30 występach zanotował 21 zwycięstw i 1 remis.
Ogółem stoczył ponad 400 walk, z czego ponad 350 zwycięskich.
Za swoje zasługi dla sportu polskiego został uhonorowany tytułem Zasłużonego Mistrza Sportu.
Dlaczego polscy szczypiorniści nie wystąpili na Olimpiadzie 1936 roku w Berlinie !?
Tytuł zawiera zarówno tezę, jak i pytanie. Nie do końca zresztą w pełni odpowiadające prawdzie. Jak wynika z zamieszczonych powyżej biogramów czwórki, a właściwie piątki reprezentantów zarówno poznańskiego KPW, jak i reprezentacji Polski w koszykówce, to tak naprawdę również szczypiorniści. Ale po kolei.
Polski Związek Gier Sportowych postanowił już w roku 1935 rozpocząć przygotowania do Igrzysk Olimpijskich w Berlinie 1936 oraz Mistrzostw Świata 1938, które również zaplanowane zostały w Niemczech.
Jednak słabe, żeby nie powiedzieć – jak oceniali to niektórzy obserwatorzy, kompromitujące wyniki konfrontacji międzynarodowych polskich szczypiornistów zadecydowały o podjęciu przez władze polskiej piłki ręcznej decyzji o nie wysyłaniu do Berlina reprezentacji piłki ręcznej.
Jak przytacza w swej monografii „Rozwój piłki ręcznej na Śląsku” Stanisław Jarecki najbardziej surowo oceniał przygotowania do Olimpiady „Przegląd Sportowy”, który w obszernym artykule ostro skrytykował przygotowania piłkarzy ręcznych do Olimpiady:
„Stwierdził, że wysiłki całego roku zostały zmarnowane, władze polskiego związku nie zadały sobie trudu, by przygotować się odpowiednio do Olimpiady, w przeciwieństwie do koszykarzy, których otoczono szczególnie troskliwą opieką ze szkodą dla szczypiornistów”.
Należy zwrócić uwagę, że organizacja kierująca grami zespołowymi to wymieniony powyżej Polski Związek Gier Sportowych, we władzach którego zdecydowanie silniejsze było lobby koszykówki.
Zawodnicy KPW Poznań, to znakomita wówczas koszykarska „Wielka Piątka” wsparta dodatkowo przez krakowskiego zawodnika Pawła Stoka, który jak się okazało wyróżnił się w czasie olimpijskiego występu i zaliczany był do czołowych zawodników europejskich.
Sami zawodnicy KPW mając od wyboru koszykówkę i szczypiorniaka też widzieli się bardziej na boisku koszykarskim niż piłkarskim. Upoważniały do tego znakomite występy i sensacyjne wygrane reprezentacji Polski z ówczesnymi koszykarskimi, europejskimi potęgami Łotwą i Estonią, a także znakomity występ reprezentacji Poznania (opartej na KPW, wzmocnionej właśnie m.in. przez Pawła Stoka) w Międzynarodowym Turnieju Miast w Genewie, który to turniej zakończył się sensacyjnym zwycięstwem z kompletem wygranych.
Tylko Franciszek Szymura nie miał wątpliwości, którą konkurencję wybrać mając zapewniony udział w Igrzyskach na bokserskim ringu i szanse na olimpijski medal. Ale jak się okazało na medale musiał jeszcze poczekać.
Natomiast zawodnicy KPW doczekali się występu w innej światowej imprezie – Mistrzostwach Świata w 1938 roku w 11-ce.
Na zakończenie tego odcinka zagadka dla czytelników.
- W jakiej dyscyplinie występował zespół prezentowany na tym zdjęciu?
- Kto był jego trenerem? (dla ułatwienia pierwszy z lewej)
- Kim jest pierwszy ze stojących obok trenera zawodnik?
- Kim jest ten drugi zawodnik?
- Ilu zawodników udało się rozpoznać?
- Z którego roku (jakich lat) pochodzi to zdjęcie?
- Jaki klub reprezentuje ten zespół?
Udzielenie poprawnej odpowiedzi na co najmniej połowę postawionych pytań wystawia czytelnikowi bardzo pochlebną ocenę
Poprawne odpowiedzi oraz źródło zostaną przedstawione w następnym odcinku.
JOT.A
Źródła:
Wojciech Bajak – Ta ostatnia niedziela … w: Strona oficjalna Bank Polski EKSTRAKLASA
Robert Gawkowski – Warszawska Polonia. Piłkarze Czarnych Koszul 1911 – 2001
Andrzej Grupa – Upadki i wielkie powroty poznańskiej koszykówki, W cieniu koszykówki. Piłka ręczna – w: Kronika Miasta Poznania. Sport
Stanisław Jarecki – Rozwój piłki ręcznej na Śląsku. Część I (1925 – 1960)
Jan Korczak-Mleczko – Sto wydarzeń na 100-lecie piłki ręcznej w Polsce
Tadeusz Morawski, Zbigniew Krakowiak – Piłkarze z Konwiktorskiej. KS Polonia Warszawa 1942 – 1952
Maria Rotkiewicz – AZS-AWF Warszawa 1949 – 2009
Marcin Stus – w ONET Przegląd Sportowy – Sportowiec Renesansu
Andrzej Heliodor Święcicki – Zapiski i wspomnienia
Sport akademicki w relacjach i wspomnieniach – Wybór i opracowanie Ryszard Wryk
Władysław Zieleśkiewicz – 95 lat polskiej piłki ręcznej
Kolegium: Wojciech Szkiela, Bogdan Tuszyński, Zygmunt Weiss – Pół wieku Akademickiego Związku Sportowego
Praca zbiorowa pod redakcją Kajetana Hądzelka i Krzysztofa Zuchory – Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie 1929/1930 – 2009/2010 KSIĘGA PAMIĄTKOWA
Wikipedia: w hasło Florian Grzechowiak
Wikipedia: w hasło Bohdan Bartosiewicz
Wikipedia: w hasło Zdzisław Kasprzak
Wikipedia: w hasło Ewaryst Łój
Wikipedia: w hasło Władysław Maleszewski
Wikipedia: w hasło Janusz Patrzykont
Wikipedia: w hasło Zenon Różycki
Wikipedia: w hasło Franciszek Szymura
Wikipedia: w hasło Tadeusz Ulatowski
Wikiliga.pl w hasło: Bolesław Popiołek